GÜBRETAŞ, Tarımda Konum Destekli Karar Yönetimi

GÜBRETAŞ (Gübre Fabrikaları Türk A. Ş.), tarım sektörüne kimyevi gübre girdisi tedarik ederek “tarımdaki kalite ve verimliliği arttırmak” amacıyla 6 Kasım 1952 tarihinde kuruldu. GÜBRETAŞ Türkiye’nin ilk toprak analiz laboratuvarlarını kuran şirkettir. Şirketin %75’i, Türkiye’nin en büyük çiftçi ailesi olan ana hissedar Tarım Kredi Kooperatifleri Merkez Birliği’ne aittir.

Gübretaş’ın Türkiye genelinde 2.716 satış noktası bulunmaktadır. Bilimsel yöntemlere göre bitki besleme konusunda üreticilere rehberlik etmek amacıyla 1985 yılında ilk toprak analiz laboratuvarını kuran GÜBRETAŞ, hassas tarım amacıyla özellikle 2005’te başlattığı Türkiye Toprak Verimliliği Haritası Projesi ile ülkemizdeki tarım arazilerinin toprak yapısıyla ilgili verileri toplayıp bu birikimden yararlanarak “bitkiye ve bölgeye özel gübreler” de geliştirmektedir.

Gübretaş ağırlık verdiği bilinçli ve hassas tarımı yaygınlaştırmaya yönelik; arazide ve online tarımsal danışmanlık hizmetleri, toprak analizi eğitim ve reçetelendirme çalışmaları, çiftçi bilinçlendirme toplantıları ve model tarla uygulamaları faaliyetleri ile çiftçilerin verimliliği artırmasına ve maliyetleri yönetmesine destek olmaktadır.

Artan nüfusa geleneksel tarım yöntemleri ile en yüksek düzeyde güvenli ve besleyici gıda temin edebilmek zamanla zorlaşmaktadır. Literatürde, geleneksel tarım metodolojileri yoğun emek harcanan, organik gübrelerin kullanıldığı, sulama yöntemlerinde doğal kaynaklara tabi olunan, çiftçilerin eski gelenek ve kültürel inançlarına göre yapılan ilkel bir tarım şekli olarak tanımlanmaktadır.

Çağımızda modernleşme ile tarımın çehresi de değişmektedir. Tarımda yüksek girdi maliyetleri ve düşük üretim miktarları birim bazında gıda fiyatlarını artırmakta ve bilinçsiz sulama sonucunda da ülkemiz su kaynaklarında ciddi oranda bir azalma yaşanmaktadır.

İklim değişikliğinin yol açtığı olumsuz etkileri azaltmak ve bu sürece uyum sağlamak, gelecekte ortaya çıkabilecek olası krizlerle başa çıkmak ve sürdürülebilir bir tarım ekonomisi oluşturmak için akıllı tarım teknolojilerinin hayati bir öneme sahip olduğunu fark eden Gübretaş, bu dönüşüm sürecinin içinde var olmak ve katkı sağlamak için 2005 yılında teknolojik tarım çalışmalarının temellerini atmıştır.

Gübretaş, ülke içinde çiftçilere etkin ve verimli reçeteler önerebilmek ve ürün geliştirmek amacı ile tüm Türkiye’nin topraklarından numuneler alarak, analizler gerçekleştirmeyi coğrafi olarak dağılım sağlamayı hedeflemiştir. Ayrıca bu topraklar analiz edildikten sonra çiftçilere tarlalarında kullanacakları gübre miktarı, kullanım zamanları ve gübre çeşidi konusunda reçeteler sunmayı da hedeflemiştir. Gübretaş bünyesinde görevli olan 2 kişilik saha ekibinin, öncelikli olarak Türkiye genelindeki Tarım Kredi Kooperatiflerine giderek toprak numunesi toplamaya başlamıştır.  Türkiye’nin 80 ilinde toplam 1625 adet birim kooperatif bulunmaktadır.

Yıllar içinde GÜBRETAŞ bünyesinde toprak numune verileri ve analiz sonuçları birikmeye ve Türkiye toprakları ile ilgili big data oluşmaya başlamıştır.  Ekiplerin, bu aşamada katma değer sunabilmeleri için bu verileri harita üzerinde görerek değerleri karşılaştırmak, numune değerlerini izlemek ve buna göre de enterpolasyonlarını oluşturmaları gerekliliği doğmuştur. Bu sorunun çözümü için Gübretaş ARGE ve teknoloji ekipleri toprak numunesi alırken konum bilgisi de alınarak sonuçları anlamlı ve değerli hale getirebilecekleri Esri çözümleri ile tanışarak big datayı anlamlı hale getirerek haritalandırma çalışmasını başarmışlardır.

Gübretaş ARGE ve teknoloji ekipleri,  CBS ile neler yapabileceklerini gördükten sonra nitelikli bir şekilde veri toplayabileceklerini görmüş ve bu verilerle analizler yaparak akıllı tarım teknolojilerini kullanmayı öğrenmişlerdir.

Bu süreç kapsamında, daha nitelikli veri toplamak ve verileri katma değerli hale getirmek adına öncelikle sahada görevli olan satış ekiplerinin de sürece dâhil olması sağlandı. GPS yardımı ile koordinatlar ve numuneler merkeze iletiliyor, merkezdeki ekipler de analiz sonuçlarını bu koordinatlara işliyordu. Her bölgeye bu sistemi oturtmadan önce Marmara bölgesini pilot bölge olarak belirlediler. Bu bölgede 1752 adet numune noktası vardı. Bu bölgenin toprak analizleri ve koordinat bilgileri ekipte mevcuttu. Bu bölgeyi haritalandırarak çalışmalara başladılar. Toprağın tüm elementlere göre dağılımlarını yaptıkları “Toprak Verimlilik Analizi” haritalarını oluşturdular (bünye, pH, organik madde, fosfor, potasyum vb.). Bu çalışmalar çok dikkat çekti ve 6. Ulusal Bitki Besleme ve Gübre Kongresi’nde bu çıktıları kongre katılımcılarıyla paylaştılar.  Ardından Toprak Su dergisinde bu haritalar ve sonuçlarını anlatan bir de yayın yapıldı.

GÜBRETAŞ ekipleri enterpolasyon çalışmaları ile, örneklem alınamayan bölgelerdeki dağılım nedir? Bu yöntemle ürün dağılımı tahmin edilebilir mi? Gübre dağıtım planlaması buna göre yapılabilir mi? Gübre önerileri buna göre yapılabilir mi? gibi sorulara cevap bulmaya çalıştılar. Bu soruların cevapları 18.000 numune noktasından gelen verilerle oluşturulan analiz sonuçlarına göre, bölgelerin toprak bünyesi, pH, tuzluluk, kireç, organik madde, fosfor, potasyum, kalsiyum, magnezyum, demir, çinko, bakır ve mangan kapsamları ile ilgili çeşitli enterpolasyon teknikleri kullanılarak tematik haritalar oluşturuluyor. Bu haritalar sayesinde bölgelerdeki tarım topraklarının verimlilik kapasiteleri ortaya konulmuş oluyor. Bölgeye ve bitkiye özel gübre geliştirme çalışmalarında bu haritalardan elde edilen veriler temel kaynak olarak kullanılıyor.

Ayrıca, bu haritalar bilimsel dergiler ve makaleler için de veri olarak kullanılıyor.

12 sene boyunca tüm Türkiye içerisindeki sahaları gezerek toprak analizi toplayan ekip üyeleri bu örnekleri laboratuvara getirerek analizini yapıyordu. Bu nedenle yılın büyük bir bölümünü farklı şehirlerde geçirmek zorunda kalıyorlardı. Yapılan analizler ile elde edilen sonuçlar veri analitiği anlamında katma değerli kullanımı sınırlıydı.  CBS ile satış birimi de sürece dâhil edildiğinde daha fazla anlamlı ve katma değerli veri girişi imkânı buldular.

Satış birimi ziyaretini yaparken hem konum bilgisi alabiliyor hem de örnek alarak sürecin daha hızlı ilerlemesini sağlıyordu. Böylece “Türkiye Toprak Verimlilik Haritasının” oluşması projesinin daha hızlı ve verimli bir şekilde ilerlemesi sağlanmış oldu. CBS ile mühendislerin sürece dahil edilmesi ile çiftçilerden gelen örneklerin doğru alınıp alınmadığı ve konum bilgisi hatalarından kaynaklanan yanlış veri girişinin de önüne geçildi. Zaten satış için o bölgeleri gezen ekiplerin sürece dâhil olması ile aynı bölge için harcanan zaman, konaklama, iaşe bedeli gibi masrafların da azalması sağlandı.

Kurum bundan sonraki süreçte, sahada bulut bilişim sistemleri sayesinde her bir çalışanın sahadan anlık veri sağlayacağı, verilere ulaşarak veri analitiği yapabildikleri ve anında karar destek sistemlerini kullanacak çiftçiler için reçete önerileri sunabileceği bir yapıya ulaşmayı amaçlıyor. Böylece, tüm analiz sonuçlarını önünde gören mühendisler yorum yapma imkânı kazanmış olacak.

Gübretaş, Türkiye genelindeki 18 binin üzerindeki örnek sayısı ile en büyük veriye sahip olan bir kurum. Hedeflediği veri üst sınırına ulaşan kurum için bir taraftan bu kapsamdaki çalışmalarını sürdürürken, diğer taraftan bundan sonraki aşamada aynı alanlardan tekrar örneklem toplayarak iklim değişikliği ve diğer değişkenlere göre toprak verimliliği parametrelerinde ne tür farklılıklar olduğunun analizini de yapmayı amaçlıyor.

Sermayesini 2 milyon çiftçinin oluşturduğu Gübretaş, bu analizler sayesinde tarımı tehdit eden unsurları ortaya koyarak çiftçiyi yönlendirme konusunda en üst seviyede fayda sağlamayı amaçlıyor. Böylece tarım topraklarının daha sürdürülebilir ve verimli kullanılmasını sağlamaya çalışıyorlar.